میزبانی مبلمان شهری از آرایه های خلاقانه هنری | گزارشی از بخش آذین بندی جشنواره هنر‌های شهری نوروز ۱۴۰۴ مشهد

ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ تزئینات شهری همواره بخش مهمی از جشنواره هنر‌های شهری مشهد بوده، که نقش بسزایی در تغییر چهره و فضای متناسب شهر داشته است. بخش آذین بندی جشنواره هنر‌های شهری مشهد که بیشتر با مبلمان شهری سروکار دارد، امسال با سیزده اثر متفاوت نقاط مختلف مشهد را تزیین کرد. هنرمندان در این بخش با توجه به ظرفیت‌های عناصر شهری، آرایه‌های خلاقانه‌ای به مبلمان شهری مانند پل‌های پیاده رو، ایستگاه‌های مترو، فضا‌های سبز و... بخشیدند. در ادامه گزارش، گفت وگوی ما را با چند هنرمند حاضر در بخش آذین بندی جشنواره هنر‌های شهری مشهد می‌خوانید.

ارتباط مشترک بین نقوش ایرانی با فضا‌های مذهبی

مژده ادهمی که اثرش «شب قدر» نام دارد، آن را برگرفته از فرش‌های حرم مطهر رضوی معرفی می‌کند و می‌گوید: این کار ترکیب فلز، کاشی و خوش نویسی اسامی متبرکه امام رضا (ع) و حضرت علی (ع) است، که یک طرف آن نام امیرالمؤمنین (ع) و در طرف دیگر القاب امام رضا (ع) قرار گرفته است.

وی با اشاره به اینکه مکان‌های جانمایی آن نیز چهارراه دکترا، ورودی طبرسی و بولوار امامت است، می‌افزاید: به دلیل اینکه در آن از نقوش استفاده شده است، حس خوبی را در فضای شهری ایجاد کرده است و بازخورد بسیار مثبتی را از سوی مخاطبان دریافت کرده‌ایم. همچنین ارتباط مشترکی را با مکان‌های مذهبی و طراحی‌هایی که در فضا‌های مذهبی ما وجود دارد ایجاد کرده و نقوش را از آنجا به فضا‌های خشک و مدرن شهری وارد می‌کند.

وقتی که فرد این نوع آثار را می‌بیند، یک ارتباط قلبی و نزدیک‌تر با آن فضا برقرار می‌کند. آن فضا همیشه بار معنوی مثبتی را داشته و بیننده هم با دیدن این نوع آثار، حس و حال آرامش بخشی را که در آن فضا داشته برایش تکرار می‌شود.

ادهمی درباره هدف ساخت این اثر می‌گوید: ما همیشه دغدغه داشتیم تا یادآوری اسامی و کلماتی را که بار معنایی بالایی دارند، در فضا‌های شهری بیاوریم. به همین دلیل سعی کردیم که هر ساله این نوع طراحی را ارائه دهیم و تمایل داشتیم که این اتفاق در یک فضای شهری رخ دهد، تا این ارتباط را برای مخاطبان ایجاد کند.

وی زمان انتشار فراخوان جشنواره را مناسب می‌داند و می‌گوید: فرایند شروع کار با تأخیر همراه بود و باعث شد برخی از همکاران ما با کمبود وقت روبه رو شوند. اگر زمان بیشتری به اجرای کار‌ها اختصاص داده شود، کیفیت کار‌ها نیز افزایش پیدا خواهد کرد و هنرمندان دچار استرس نخواهند شد.

ادهمی خاطرنشان می‌کند: ساخت این اثر حدود یک ماه به طول انجامید، ما در زمان اجرای قسمت کاشی با مشکل روبه رو شدیم و اجرای مجدد انجام شد، اما در انتها سعی کردیم کار را به نحو احسن ارائه کنیم.

این هنرمند درباره داوری آثار با اشاره به اینکه سلیقه و دیدگاه هر داور در سال‌های مختلف متفاوت است و باید به آن احترام گذاشت، بیان می‌کند: با توجه به قدمت برگزاری جشنواره هنر‌های شهری در مشهد، آثار در سطح بسیار بالایی ارائه می‌شود و ممکن است حتی در شهری مانند تهران نیز این گونه برگزار نشود.

تفاوت بخش آذین بندی با المان‌های شهری

مه گل غفاریان خرم اثر خود را «بهار فیروزه‌ای» معرفی کرده و در توضیح تفاوت بخش آذین بندی با المان‌های شهری می‌گوید: آذین بندی بیشتر با مبلمان شهری درگیر می‌شود. اثر ما در دو نقطه یعنی ایستگاه مترو آزادی و ایستگاه مترو ولایت قرار دارد. ما در ایستگاه‌های مترو یکسری دهانه‌های ۴ متر در ۵ متر داشتیم که یک فضای خالی بلا استفاده بود و با استفاده از یک جداره سبک پارچه، حدود ۲۰۰ قاب ایجاد کرده‌ایم که چوبی هستند. زمینه برخی از آن‌ها با پارچه کار شده و برخی چوبی است. در قاب‌های چوبی بر روی سطح اثر پتینه کاری شده و القاب اسماء الحسنی بر روی آن کار شده است. قاب‌های پارچه‌ای نیز طرح‌های ایرانی کاشی کاری و تلفیقی از این هاست.

وی می‌افزاید: آذین بندی نیازمند متریال سبک است که قابلیت جمع آوری را داشته باشد و ما بتوانیم آن را به صورت مفید سه ماه نگهداری کنیم. اگر بیشتر ماندگار شود بهتر است، به همین دلیل ما به دنبال فضایی در مبلمان شهری بودیم که بتوانیم از یک متریال سبک استفاده کنیم.

دهانه‌های موجود در مترو این امکان را به ما می‌داد، که یک چهارچوب فلزی در آن‌ها کار کنیم و با استفاده از سیم‌هایی قوی، یک سری صفحه مدول ایجاد کردیم که قاب‌ها بر روی این سیم‌ها قرار می‌گیرد و مابین آن فضای خالی داریم، که باعث می‌شد آن سازه سبک شود. علاوه بر این، سیم‌ها و چهارچوب ثابت می‌ماند و ما می‌توانیم در هر مناسبت دیگری فقط قاب‌های آن را با طرح‌های جدید تغییر دهیم.

غفاریان خرم با اشاره به اینکه این کار برای سومین سال است که اجرا می‌شود، زیرا مخاطبان و مسئولان جشنواره از آن استقبال کردند، ابراز می‌کند: سال اول چالش زیادی داشتیم، زیرا اولین بار بود که آن را اجرا می‌کردیم. سال گذشته قاب‌ها از جنس پی وی سی بود امسال آن را چوبی استفاده کردیم تا قوس داشته باشد.

این هنرمند که از نوروز سال ۱۳۹۷ در این جشنواره حضور دارد، معتقد است هر سال روند متفاوت تری نسبت به سال گذشته داشته است. اما نکته‌ای که مشهود است این است که می‌خواهند طرح‌ها نوآوری بیشتری داشته و تعاملی باشند. همچنین داوری در حضور هنرمندان انجام نمی‌شد، اما اگر به شرکت کنندگان اطلاع می‌دادند که نکات مد نظرشان چه چیز‌هایی است، بهتر بود. البته این موضوع تا حدودی اعلام می‌شود، اما وقتی خروجی برخی کار‌ها را دیدم متعجب شدم.‌ای کاش جلسه‌ای برگزار شود و دلیل تأیید یا تأیید نشدن آثار به شرکت کنندگان توضیح داده شود، تا در جریان آن قرار بگیرند.

تداعی فصل بهار با آذین بندی شهر

نیما نوع پرست که با اثری به نام «سبز می‌شوم» در بخش آذین بندی جشنواره هنر‌های شهری مشهد حضور داشته، محل جانمایی اثر خود را بولوار احمدآباد بیان می‌کند و می‌گوید: متریال کار از آهن است که برروی آن نقاشی شده و یک سری گل‌های حجمی کار شده است. این کار یک قطعه از فصل بهار را تداعی می‌کند.

وی می‌افزاید: پروسه اجرایی کار‌های استقبال از بهار حدود دو ماه زمان می‌برد، که این زمان کم یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ماست و با توجه به اینکه در انتهای سال قرار داریم، با مشکل کمبود نیرو روبه رو می‌شویم.

نوع پرست ادامه می‌دهد: معیار‌های داوری به ما انتقال داده نمی‌شود، اگر این کار صورت بگیرد و ما بدانیم چه نکاتی برای آن‌ها مهم‌تر است بهتر خواهد بود. جشنواره هنر‌های شهری افت و خیز دارد و برخی سال‌ها بهتر و برخی سال‌ها ضعیف‌تر برگزار می‌شود، اما به طور کلی به لحاظ اجرایی هرچه که پیش می‌رویم، خروجی کار‌ها قوی‌تر می‌شود، زیرا شرکت کنندگان از تجربیات سال‌های قبل خود استفاده می‌کنند.

این هنرمند بیان می‌کند: من با شهر‌های دیگر نیز همکاری دارم و می‌توانم بگویم مشهد در زمینه برگزاری جشنواره هنر‌های شهری، با اختلاف بسیار زیاد بهترین است. نا هماهنگی‌های زیادی نیز در مسائل مختلف وجود دارد، به عنوان مثال سال گذشته پرداختی‌ها بسیار دیر انجام شد، اما به طور کلی مشهد سازوکار بسیار خوبی نسبت به شهر‌های دیگر حتی تهران دارد.

نقش ترنج با کاشی هفت رنگ و معرق

میثم بوستانی که با یک اثر برگرفته از هنر اصیل ایرانی در جشنواره حضور دارد، درباره آن می‌گوید: کار من «ترنج» نام دارد و در پل شهید عباسپور جانمایی شده است. این اثر یک گره سنتی اصیل ایرانی است، که با کاشی هفت رنگ، معرق و تلفیق شده است. گره‌ای برای قسمت زیرین پایه‌های پل استفاده شده، که قدمت آن به حدود ۴۰۰ سال پیش برمی گردد و داخل حوض‌های قدیمی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

وی با اشاره به اینکه اجرای این کار حدود یک ماه زمان برد، می‌افزاید: ما قدری دیر متوجه فراخوان شده و تا زمان آنالیز و شروع به کار، با کمبود زمان روبه رو شدیم. اگر مهرماه به هنرمندان اطلاع داده شود تا زمان کافی داشته باشند و بتوانند آثار مختلفی طراحی کنند، بسیار بهتر است. همچنین اگر تاریخ ارسال آثار مشخص‌تر باشد، دائم جابه جا نشود و مهلت ارائه آثار نیز در دو مرحله انجام شود و کسانی که جا مانده‌اند بتوانند از فرصت استفاده کنند، بهتر است.

بوستانی بر این باور است که در مشهد نسبت به سایر شهر‌ها اهمیت بیشتری به هنر داده می‌شود، فعالیت خوبی درباره آن صورت می‌گیرد و جزو پرکارترین شهرهاست، اما باز هم مشکلاتی وجود دارد.

وی در پایان اشاره می‌کند: من بازخورد بسیار خوبی از سوی هنرمندان دریافت کردم، اما معتقد بودند اگر این کار در منطقه پر ترددتری مانند پل آزادی قرار می‌گرفت، بهتر بود.

در ادامه حتما بخوانید مشهد؛ شهر اول کشور در فضاسازی هنری

نقش بستن اسامی خداوند برروی «ترنج»

راضیه جوانمرد، کارشناس گرافیک، که سومین سال است در جشنواره هنر‌های شهری حضور دارد، درباره اثر خود که آن را «عرش» نامیده است می‌گوید: در این کار اسامی خداوند روی ترنج‌هایی کار شده و نقش اصلی ترنج نیز برگرفته از کاشی کاری حرم مطهر رضوی است. در این اثر القاب خداوند به صورت چرخشی یا یک پر طاووس، با استفاده از ورق پی وی سی و رنگ اجرا شده و ابعاد آن ۵متر در ۵متر مربع است که در دیواره بیرونی متروی شریعتی، آیلند وسط خیابان نصب شده است.

وی می‌افزاید: مشهد یک شهر زیارتی است و نوروز امسال نیز با ماه مبارک رمضان هم زمان شده است و مردم کار‌هایی را که جنبه زیارتی دارد دوست دارند. یکی از کار‌هایی که من انجام می‌دهم کاشی کاری و سفال است و از سال گذشته می‌خواستم این کار را با استفاده از سفال انجام دهم، که به دلیل سنگین بودن با آن موافقت نشد، به همین دلیل امسال آن را با استفاده از ورق پی وی سی اجرا کردم.

این هنرمند اهل شهرستان فردوس بیان می‌کند: هر زمان به مشهد می‌آیم و کاشی کاری‌های حرم را می‌بینیم، حس بسیار خوبی می‌گیرم. من نقش ترنج را در یکی از کاشی‌های داخل حرم دیدم، از آن عکس گرفتم و سعی کردم به اثر دیگری تبدیل کنم. این کار حدود دو ماه زمان برد و من در مشهد جایی نداشتم تا کار خود را انجام دهم، به همین دلیل این کار قدری برایم چالش برانگیز بود و برای خرید متریال نیز کمی با مشکل روبه رو شدم.

وی معتقد است باوجود اینکه خانه هنرمندان همراه همیشگی هنرمندان است، اما امسال فراخوان جشنواره دیر اعلام شد، اسامی دیر بر روی سایت جشنواره قرار گرفت و زمان ما بسیار کم بود، به همین دلیل بسیاری از شرکت کنندگان پس از برآورد زمان، متوجه شدند نمی‌توانند آن را به پایان برسانند و از ادامه فعالیت خود انصراف دادند.

جوانمرد ادامه می‌دهد: چند سال گذشته شرایط به گونه‌ای بود که هنرمند برای دفاع از اثر خود حضور داشت، اما اکنون چنین اقدامی صورت نگرفت و داوران پس از بررسی آثار اسامی منتخبان را بر روی سایت قرار دادند. با توجه به آنچه اعلام کردند، آثار کسانی برگزیده شد که از فضای مجازی و هوش مصنوعی استفاده نکرده بودند و این اقدام برای ما که طرح خود را به صورت دستی اتود می‌زنیم و با نرم افزار‌های مربوط ادامه کار را انجام می‌دهیم، باعث دلگرمی بود. یعنی هنرمندانی که هیچ خلاقیت و نوآوری در کارشان نبود و از ذهن خود استفاده نکردند حذف شدند.

وی بر این باور است بهترین اقدامی که خانه هنرمندان می‌تواند برای با کیفیت برگزار شدن این جشنواره در سال‌های آینده انجام دهد این است که، بخش‌های مختلف را زمان بندی کند؛ مثلا برای یک المان بزرگ حدود سه ماه زمان لازم است. باید زمان کافی در اختیار هنرمند قرار بگیرد، تا بتوانند آن چیزی را که می‌خواهند، از متریال گرفته تا طرح نهایی به بهترین نحو پیش ببرند و بیشتر دغدغه اجرای طرح خود را داشته باشند تا کمبود زمان و جریمه تأخیر در ساخت اثر.